Σχολείο Αριστείας ή Άριστο Σχολείο

Του Τάσου Δρογγίτη, Δασκάλου, πρώην Προϊσταμένου του 2/θέσιου Προτύπου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Παν/μιου Πατρών (από το 2004 έως το 2014) και πρώην μέλους του Επιστημονικού Εποπτικού Συμβουλίου του Προτύπου Πειραματικού Δημοτικού Σχολείου Παν/μιου Πατρών,

Για πολλά χρόνια το δίλημμα ήταν αν θα έπρεπε να υπάρχουν τα Πειραματικά Σχολεία, αν θα έπρεπε να εξακολουθήσουν να λειτουργούν και να επανακτήσουν το πειραματικό χαρακτήρα τους, αποβάλλοντας τα ελιτίστικά χαρακτηριστικά που διαστρεβλώνουν το ρόλο τους ή, απλά, να καταργηθούν ή να ονομάζονται πειραματικά εναλλάξ διάφορα σχολεία για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι τα μέχρι σήμερα Πειραματικά Σχολεία δικαιώνουν τον τίτλο τους. Ο πειραματισμός, περά από ατομικές προσπάθειες που ως εξαιρέσεις απλά επιβεβαιώνουν τον κανόνα, έχει χαθεί. Το επιβεβαιώνει ο αριθμός των Πειραματικών Σχολείων που συμμετείχε στην πιλοτική εφαρμογή της αυτό-αξιολόγησης της σχολικής μονάδας κατά την πρώτη εφαρμογή (2010) που η συμμετοχή ήταν προαιρετική. Ωστόσο, ποτέ δεν έλειψαν ούτε οι εκπαιδευτικοί που ήθελαν να διδάξουν σε αυτά, ούτε οι μαθητές. Το κίνητρο για τους εκπαιδευτικούς ήταν πολλές φορές το μειωμένο ωράριο στα Πειραματικά Γυμνάσια και Λύκεια, το «καλύτερο επίπεδο» των μαθητών, η ευκολότερη μετάθεση σε «κλειστούς» νομούς, ειδικά αν υπήρχαν και κάποια επιπλέον ακαδημαϊκά προσόντα ενώ κίνητρο των γονέων είναι τα αυξημένα ποσοστά πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Το νέο νομικό πλαίσιο ήρθε να διορθώσει την κατάσταση αυτή και να θέσει τη λειτουργία των Πειραματικών Σχολείων σε νέα βάση. Σκοπός, «να αποτελέσουν τα εργαστήρια ανασυγκρότησης της ελληνικής εκπαίδευσης, να γίνουν σημεία αναφοράς για τα υπόλοιπα δημόσια σχολεία, να καταστούν κέντρα καλών πρακτικών, να γίνουν σχολεία αναφοράς ποιοτικού εκπαιδευτικού έργου, με στόχο την προώθηση της αριστείας» (εισήγηση του Υπ. Παιδείας στη δημόσια διαβούλευση για το ν.3966/ 2011). Έτσι όμως δημιουργείται το νέο δίλημμα: Πρότυπα ή Πειραματικά Σχολεία; Μπορούν να συνδυαστούν ισόρροπα οι, για πολλούς αντικρουόμενοι και αντιφατικοί, αυτοί ρόλοι; Τα γεγονότα στο μικρό διάστημα εφαρμογής του νόμου δείχνει ότι είναι δύσκολο.

Το Πρότυπο Σχολείο θα πρέπει να έχει τη καλύτερη υποδομή σε μέσα, πόρους και ανθρώπινο δυναμικό. Η υλικοτεχνική υποδομή (αίθουσες, εργαστήρια, εξοπλισμός) , οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές είναι στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο με στόχο την προώθηση της αριστείας. Το Πειραματικό Σχολείο είναι παιδαγωγικό εργαστήριο, ένα αντιπροσωπευτικό σχολείο του πιθανού μέλλοντος του εκπαιδευτικού συστήματος και γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχει διαφοροποίηση των Πειραματικών Σχολείων σε επίπεδο προγράμματος και μεθόδων διδασκαλίας, που στοχεύει στην εξυπηρέτηση των αναγκών εκπαίδευσης των φοιτητών, της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και της αξιολόγησης νέων μεθόδων και μέσων. Με την εφαρμογή του ν.3966/2011 πραγματοποιήθηκαν και συνεχίζουν να πραγματοποιούνται συναντήσεις της Διοικούσας Επιτροπής Προτύπων Πειραματικών με τους Διευθυντές, Προϊσταμένους και τα μέλη των Εποπτικών Συμβουλίων ώστε να προωθηθούν οι αλλαγές που το νέο νομικό πλαίσιο ορίζει. Στις συναντήσεις αυτές φάνηκε ότι αρκετά σχολεία, ειδικά της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κλίνουν προς τη λειτουργία Προτύπου ζητώντας την άμεση εφαρμογή εξετάσεων στην επιλογή των μαθητών και την αυστηρή αξιολόγηση του εκπαιδευτικού προσωπικού ενώ άλλα, κυρίως σχολεία της Πρωτοβάθμιας να εμμένουν στην πειραματική λειτουργία θέτοντας θέματα εφαρμογής καινοτόμων θεσμών όπως οι «Όμιλοι Αριστείας» και πρακτικών ασκήσεων των φοιτητών. Το δίλημμα «Πρότυπα ή Πειραματικά Σχολεία» ενισχύεται σε ένταση εξαιτίας της κοινωνικής πίεσης για σχολεία με ειδικές συνθήκες εκπαίδευσης (πραγματικές ή φημολογούμενες) από τα μεσαία κοινωνικά στρώματα που εξαιτίας της οικονομικής κρίσης αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τα θεωρούμενα «καλά» ιδιωτικά σχολεία και αναζητούν, το κατά τη γνώμη τους αντίστοιχο, στο δημόσιο σχολείο. Έντονη είναι η απαίτηση τους για «καλά» δημόσια σχολεία και αναβίωση των παλιών Προτύπων με πολλαπλά φίλτρα επιλογής και εξετάσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι με την ανακοίνωση της πρόθεσης του Υπουργείου για αλλαγή του θεσμικού πλαισίου των Πειραματικών Σχολείων ο Τύπος κατακλύστηκε από τίτλους όπως «Επανέρχονται τα Πρότυπα σχολεία» ή «Αναβιώνουν τα Πειραματικά Σχολεία» και με κείμενα που, ούτε λίγο ούτε πολύ, διαφαινόταν ότι σκοπός τους είναι να δημιουργηθούν δημόσια σχολεία που θα λειτουργούν όπως τα «διακεκριμένα» ιδιωτικά. Αυτός είναι ο ρόλος των Πειραματικών Σχολείων; Και ακόμα η Αριστεία είναι υπόθεση που τα αφορά και για να συμβεί απαιτείται η συνδρομή των Πανεπιστημίων; Έχει νόημα η προώθηση της Αριστείας αν συμβαίνει τόσο εντοπισμένη τοπικά και κοινωνικά; Νομοί, μεγάλες πόλεις, Περιφέρειες ολόκληρες δεν έχουν Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία. Εκεί δεν θα προωθηθεί η Αριστεία; Και τι νόημα έχει ένα σχολείο που αντί να δημιουργεί άριστους μαθητές, απλά τους επιλέγει με συνεχείς εξετάσεις, δημιουργώντας γι’ αυτούς ένα πλασματικό μαθησιακό περιβάλλον που καμία σχέση δεν έχει με την κοινωνική πραγματικότητα και οδηγώντας έτσι στην σχολική επιτυχία σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία: «Όποιος είναι άριστος μένει, όποιος δεν είναι, αντικαθίσταται από κάποιον που είναι». Το Πρότυπο Πειραματικό Σχολείο ως διαπιστωτικός μηχανισμός και εξεταστικό κέντρο!
Όπως είναι φυσικό, σε ένα τέτοιο μαθησιακό περιβάλλον ήρθε και η … συνέχεια: η παραπαιδεία. Αλλά μέσα στις τόσες στατιστικές και τα νούμερα του «success story» των Προτύπων Πειραματικών δεν μετρήθηκε ποτέ η τρομερή και ταυτόχρονα τραγική αύξηση των ιδιαίτερων μαθημάτων στα Π.Π.Δημοτικά. Το «Σχολείο Αριστείας», όπως περιγράφεται, είναι ένα σχολείο που με τις ενδιάμεσες εξετάσεις βάζει φραγμούς στην ομαλή εξέλιξη των μαθητών, διώχνει αυτούς που το έχουν περισσότερο ανάγκη και κρατά μόνο τους αρίστους (και αυτό στην Ελλάδα σημαίνει βαθμοί, βαθμοί, βαθμοί δηλαδή φροντιστήριο, φροντιστήριο, φροντιστήριο) και συμπληρώνει τα κενά λεηλατώντας τα γύρω σχολεία παίρνοντας τους «καλούς» μαθητές. Παιδαγωγικά δεν μπορούμε να δεχτούμε ένα τέτοιο σχολείο. Το Άριστο Σχολείο σε αντίθεση με το «Σχολείο Αριστείας» είναι εκείνο που φροντίζει με κάθε τρόπο ώστε οι μαθητές του να φτάσουν στο υψηλότερο δυνατό σημείο. Αλλά αυτό προϋποθέτει υποστηρικτικούς θεσμούς και υποδομές, δηλαδή …χρήματα και πολιτική βούληση. Αντί για το σχολείο που θα επιλέγει τους αρίστους για μαθητές του, Πειραματικό θα πρέπει να είναι το σχολείο που θα αναζητεί τρόπους και μέσα ενίσχυσης και ανάδειξης των μαθητών του. Και θα παράγει νέα γνώση στους χώρους της Παιδαγωγικής και της Διδακτικής, άμεσα εφαρμόσιμη στην εκπαίδευση. Η επιστημονική κοινότητα, δια της Συνόδου των Προέδρων των Παιδαγωγικών Τμημάτων (Θεσσαλονίκη στις 5 και 6/2/2011), δήλωσε αντίθετη στη μετατροπή των Πειραματικών Σχολείων σε Σχολεία Αριστείας με αυτή την έννοια. Αναφέρεται ακόμα: «Αντίθετα, προτείνει να πολλαπλασιαστούν τα Πειραματικά Σχολεία όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων και να λειτουργήσουν ως αυθεντικά παιδαγωγικά και διδακτικά εργαστήρια. Σε αυτά πρέπει να φοιτούν παιδιά όλων των κοινωνικών τάξεων και ομάδων και το μαθητικό δυναμικό τους – όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων -να είναι όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικό του μαθητικού δυναμικού των σχολείων όλης της χώρας. Μόνο τότε τα πορίσματα των επιστημονικά σχεδιασμένων καινοτομιών, οι οποίες θα κρίνονται επιτυχημένες, θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο σύνολο της ελληνικής εκπαίδευσης και θα συμβάλλουν ουσιαστικά στη βελτίωσή». Το ζητούμενο είναι τα Πειραματικά Σχολεία να υλοποιούν σήμερα το αυριανό σχολείο. Φυσικά, δεν υπάρχει κανένας λόγος ομοιομορφίας στη λειτουργία και τα αναλυτικά προγράμματα. Αντίθετα, θα πρέπει κάθε ένα από αυτά, με τη βοήθεια του Πανεπιστημίου στο οποίο ανήκει, να διαφοροποιείται και να διαμορφώνει το δικό του χαρακτήρα και κατεύθυνση. Έτσι θα έχουμε Πειραματικά Σχολεία που θα δίνουν έμφαση στις Νέες τεχνολογίες, στις Ξένες Γλώσσες, στα Μαθηματικά, στην διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, στις Φυσικές Επιστήμες αλλά και στα Εικαστικά, τη Μουσική, τον Αθλητισμό. Και ακόμα σχολεία που θα αναζητήσουν τρόπους αντιμετώπισης της σχολικής αποτυχίας ή της σχολικής περιθωριοποίησης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και θα προωθήσουν την ισότητα των φύλων ή την πολυπολιτισμική συνύπαρξη. Μια τέτοια προσέγγιση του Πειραματικού Σχολείου δεν είναι ισοπεδωτική, ούτε αδιαφορεί για τους μαθητές που έχουν ξεχωριστά ταλέντα ή δυνατότητες. Αντίθετα στοχεύει στο μαθησιακό περιβάλλον που θα επιτρέψει «σε όλα τα λουλούδια να ανθίσουν». Γιατί … «Το γνήσιο δημοκρατικό καθεστώς, δεν προορίζεται ούτε συμφέρον έχει να συμπιέσει και να πνίξει, αλλά ν’ απελευθερώσει και ν’ αναφτερώσει τα εκλεκτά άτομα, τις εξέχουσες προσωπικές δυνάμεις που βρίσκονται μέσα στο κοινωνικό σώμα.
Η δέσμευση και ο περιορισμός έρχεται κατόπι, σε μιαν άλλη περιοχή συνθηκών του συλλογικού βίου: η Δημοκρατία δεν ανέχεται το «προνόμιο» των ολίγων όταν τούτο αναιρεί την αδαμάντινη αρχή της: ίσες ευκαιρίες για όλους». Ε. Π. Παπανούτσος, Αγώνες και αγωνία για την Παιδεία, Αθήνα, 1965  

Τάσος Δρογγίτης 
(αντλήθηκε από σχόλιο στο esos.gr)